Co w artykule:

• Jaka jest przyczyna powstawania nowotworów dziedzicznych.
• Czy należy testować bezobjawowe dzieci.
• Choroby genetyczne, w przebiegu których jest większe ryzyko występowania nowotworów.

---

dr Paula Dobosz
Zakład Genetyki i Genomiki Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA w Warszawie

---

Wstęp

Nie dziedziczymy samego nowotworu, ale skłonność do jego pojawienia się - pewną zwiększoną podatność, predyspozycję. Poznaj 8 zespołów genetycznych, w których ryzyko występowania nowotworów jest wyższe od populacyjnego.

Kiedy myślimy o genach związanych z wyższym ryzykiem nowotworzenia pierwsze, jakie przychodzą nam do głowy, to zwykle BRCA1, BRCA2 lub TP53. To one są częstymi winowajcami nowotworów dziedzicznych, czyli takich, które mogą występować rodzinnie, stanowiąc o obciążeniu genetycznym danego rodowodu. Jednakże stanowią one znacznie poniżej 10% wszystkich nowotworów. Warto tutaj podkreślić, że nie dziedziczymy samego nowotworu (np. raka piersi czy raka jajnika), ale skłonność do jego pojawienia się, pewną zwiększoną podatność, predyspozycję. Pewne mutacje będą bardziej związane z konkretnymi lokalizacjami ewentualnych guzów (np. mutacje w genach BRCA1, BRCA2 to zwykle wyższa szansa na nowotwory piersi, jajnika, prostaty czy trzustki, podczas gdy mutacje w genie TP53 mogą właściwie zwiększać ryzyko wystąpienia dowolnego nowotworu w dowolnym narządzie).

Jaka jest przyczyna powstawania nowotworów dziedzicznych?

Przyczyną powstawania nowotworów dziedzicznych są najczęściej przekazywane potomstwu wadliwe wersje genów supresorowych, nieco rzadziej także onkogenów; wśród nich zwłaszcza genów kontrolujących elementy mechanizmów naprawy uszkodzonego materiału genetycznego. Możliwe jest również dziedziczenie wariantów genetycznych związanych ze zwiększoną predyspozycją do nowotworów wynikającą na przykład z nietypowej (zwykle znacznie zwiększonej) wrażliwości na karcynogeny.

Warto pamiętać Wszystko powyższe nie musi być wynikiem odziedziczonych mutacji – mogą również występować warianty de novo, jeśli mowa o genomie germinalnym, albo warianty somatyczne już w obrębie samych komórek zmienionych nowotworowo. Mogą to być dokładnie te same geny i te same warianty, których poszukujemy, podejrzewając dziedziczne predyspozycje do nowotworzenia. Istnieją również pewne nowotwory, które są charakterystyczne dla określonych chorób lub zespołów genetycznych, lub przynajmniej ich typowe lokalizacje.

Poniższe zestawienie zespołów genetycznych o zwiększonym prawdopodobieństwie nowotworzenia absolutnie nie wyczerpuje listy, przedstawiając zaledwie kilka najczęściej występujących chorób genetycznych, w których przebiegu obserwuje się znaczne zwiększenie ryzyka występowania nowotworów. Kolejność przypadk...