Streszczenie

Coraz więcej wiemy o ogromnej roli, jaką odrywa prawidłowy mikrobiom w fizjologii organizmu ludzkiego. Największe znaczenie dla naszego zdrowia ma mikrobiota zasiedlająca jelita: nie tylko pomaga trawić pokarm i zaopatruje nas w niezbędne witaminy czy minerały, ale też regulując pracę układu immunologicznego chroni przed zakażeniami, przewlekłymi stanami zapalnymi, nowotworami, chorobami alergicznymi i schorzeniami z autoagresji oraz zaburzeniami metabolicznymi, w tym otyłością. Poprzez wydzielane aktywne metabolity wpływa nawet na pracę naszego mózgu, chroniąc przed takimi zaburzeniami jak autyzm. Dla jej kształtowania zasadnicze znaczenie ma wąskie okno czasowe na początku naszego życia: rozwój w łonie matki i 1000 kolejnych dni. Pierwsze mikroby pochodzenia matczynego zasiedlają już płód, potem poród fizjologiczny pozwala na dalszą kolonizację przez mikrobiotę pochwy i jelit matki, a mleko matki wzmacnia i utrwala tworzącą się prawidłową, niezwykle bogatą i zróżnicowaną „społeczność” mikrobiologiczną naszych jelit. Do głównych czynników, które zaburzają rozwój fizjologicznej mikrobioty należą: wcześniactwo, CC i inne zabiegi medyczne, antybiotykoterapia, sztuczne karmienie oraz nadmiar higieny (tworzenie jałowego, „bezpiecznego” środowiska życia dla dziecka). Dysbiozie jelitowej można zapobiegać lub ją łagodzić podając przyszłej mamie, a potem mamie karmiącej i jej nowo narodzonemu dziecku żywność lub preparaty z bakteriami probiotycznymi i/lub substancjami prebiotycznymi. Jak potwierdzono w wielu badaniach, są one bezpieczne i skuteczne w profilaktyce i leczeniu wielu schorzeń wynikających z zaburzeń mikrobioty jelitowej, jak zakażenia, przewlekłe zapalenia, alergie, choroby autoimmunologiczne czy otyłość.

Słowa kluczowe: mikrobiom człowieka, rola mikrobiomu, rozwój mikrobiomu, czynniki kształtujące mikrobiom, mikrobiota jelitowa, cesarskie cięcie, dysbioza, probiotyki, prebiotyki

Wprowadzenie

W ciągu ostatnich 20 lat znacznie poszerzyliśmy naszą wiedzę na temat mikroorganizmów (głównie bakterii) zasiedlających środowisko naturalne, w tym nasze własne organizmy. Do momentu wprowadzenia molekularnych technik identyfikacji (badanie materiału genetycznego bakterii) mogliśmy poznać tylko te gatunki, które udawało się wyhodować w laboratoriach (nieco ponad 1% wszystkich znanych obecnie). To znacznie ograniczało naszą wiedzę o roli bakterii w naszym organizmie. Znaliśmy głównie mikroby patogenne, wywołujące różne zakażenia, a nie zdawaliśmy sobie sprawy z istnienia niezwykłego bogactwa bakterii komensalnych i symbiotycznych, niezbędnych do prawidłowego przebiegu wielu procesów fizjologicznych w naszym ustroju, począwszy od okresu życia płodowego aż do śmierci. Na kondycję mikroflory naszego ciała wpływa wiele czynników, przy czym najważniejszą rolę odgrywają te oddziałujące podczas życia płodowego i pierwszych trzech lat życia: sposób porodu, dieta oraz stosowanie antybiotyków. Zaburzenia mikroflory obserwowano podczas różnych schorzeń: zakażeń, alergii, chorób z autoagresji i zaburzeń metabolicznych. Dostrzeżenie tych zależności w ostatnich latach skłoniło badaczy do szukania możliwości takich modyfikacji składu bakteryjnego naszego organizmu by uzyskać korzystny efekt zdrowotny. Jest to możliwe po doustnym podaniu żywych bakterii (probiotyków) i/lub substancji stymulujących ich wzrost (prebiotyków). Dotychczasowe wyniki badań potwierdzają skuteczność oraz sugerują szerokie zastosowanie tych preparatów w profilaktyce i leczeniu różnych schorzeń, podkreślając jednocześnie ich bezpieczeństwo. W artykule omówiono najnowsze dane na temat roli mikrobiomu ludzkiego oraz warunków jego kształtowania w pierwszym okresie życia, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu porodu przez cesarskie cięcie (CC). Przedstawiono również możliwe bliskie i dalekie skutki zmian w składzie populacji bakterii jelitowych u dzieci po CC oraz przykłady z...