• Jakie są najczęstsze przyczyny zmian skórnych u dzieci
• Na co należy zwrócić uwagę podczas oceny zmian skórnych
• Jak postawić trafne rozpoznanie i wdrożyć skuteczne leczenie
• Poznasz klasyczne choroby wysypkowe i wskazówki dotyczące postępowania diagnostyczno-terapeutycznego
• Dowiesz się w jakich innych (poza klasycznymi) rodzajach zakażeń wirusowych pojawia się wysypka jako objaw towarzyszący i jakie wdrożyć postępowanie

Częstym problemem w praktyce lekarza rodzinnego jest różnicowanie zmian skórnych u dzieci, w szczególności w wieku szkolnym. Przyczyną tego rodzaju dolegliwości mogą być: choroby infekcyjne (wirusowe, bakteryjne i pasożytnicze), choroby dermatologiczne lub reakcje alergiczne. Przy ustalaniu rozpoznania, a tym bardziej wdrażanego leczenia, należy szczegółowo zebrać wywiad dotyczący nie tylko zmian skórnych, ale również innych prezentowanych objawów, ewentualnego leczenia, chorób przewlekłych, szczepień czy wyjazdów. W ocenie zmian skórnych należy uwzględnić: ich charakter (wielkość, zabarwienie, rodzaj i uwypuklenie ponad powierzchnię skóry), zajmowany obszar skóry bądź śluzówek, kolejność i szybkość narastania, ewolucję i sposób ustępowania (1).

Częstą przyczyną zmian skórnych u dzieci są choroby wirusowe, przy czym niektóre, jak np. rumień nagły (tzw. trzydniówka), dotyczą dzieci małych. Wobec wprowadzenia w Polsce obowiązkowych szczepień ochronnych przeciwko odrze (w 1975 roku) i różyczce (dla dziewcząt w 13. roku życia w 1988 roku i dla obojga płci w 2004 roku) obserwuje się zdecydowane zmniejszenie liczby zachorowań (2). Należy pamiętać, że wprowadzenie szczepień znacznie ograniczyło zapadalność na choroby wirusowe wieku dziecięcego, ale nie doprowadziło do ich całkowitej eliminacji. Znacznie zwiększona w ostatnim pięcioleciu aktywność ruchów antyszczepionkowych oraz migracja ludności z krajów o znacznie zawężonym w stosunku do Polski kalendarzu szczepień doprowadza do zwiększonej zapadalności na choroby wirusowe wieku dziecięcego, również dzieci w wieku szkolnym. Uwzględniając charakter zmian, choroby wysypkowe u dzieci dzielimy na: wysypki plamiste, plamisto-grudkowe (najczęstsze) i pęcherzykowe. Mogą dominować w obrazie chorobowym (choroby wysypkowe, np. odra, różyczka) lub towarzyszyć innym charakterystycznym dla danego zakażenia objawom (np. mononukleozie zakaźnej, zakażeniom adeno- czy enterowirusowym) (3).

Wysypki stanowią często problem diagnostyczny i bywają powodem pojawienia się wątpliwości lekarza co do wdrożonego leczenia.

Oceniając zmiany skórne, należy zwrócić uwagę na: ich charakter (plamki, grudki, pęcherzyki, zmiany mieszane), uwypuklenie ponad powierzchnię skóry, kolor (bladoróżowy, różowy, żywoczerwony; zmiana krwotoczna), wielkość poszczególnych zmian, ich ewolucję, ucieplenie, szybkość narastania, kolejność zajmowanych fragmentów skóry (w jednym czasie, stopniowo), lokalizację, zajęcie śluzówek, czas trwania oraz sposób ustępowania (kolejność, szybkość, przebarwienia, łuszczenie).

Nie wolno zapominać, że zmiany skórne są zazwyczaj tylko jednym z objawów. Analizując wyłącznie charakter wysypki, nie należy stawiać rozpoznania. W diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę wszystkie objawy pacjenta. Ważne jest uzupełnienie wywiadu, zwłaszcza w zakresie innych chorób (np. alergii), przyjmowanych (obecnie lub w przeszłości) leków, podróży i wykonanych szczepień ochronnych. Warto również wziąć pod uwagę aktualnie panującą sytuację epidemiologiczną w Polsce lub w kraju, do którego dziecko wyjeżdżało.


Plamką określa się wykwit znajdujący się na poziomie skóry, palpacyjnie niewyczuwalny. W zależności od wielkości zmian skórnych wysypki można podzielić na drobno- (do 1‒2 mm), średnio- (≤ 5 mm) i gruboplamiste (> 5 mm). Natomiast grudka to zmiana skórna wystająca ponad powierzchnię skóry, wyraźnie odgraniczona, z reguły o większej spoistości, niezawierająca płynu. Plamki i grudki należy odróżnić od wykwitów występujących w przebiegu ostrych reakcji alergicznych, tzw. bąbli pokrzywkowych. Są to również wykwity wystające ponad powierzchnię skóry, niezawierające płynu. Zwykle przybierają kolor białokremowy, różowy lub czerwony, z rumieniową obwódką. Charakteryzuje je nieregularność wielkości i kształtu oraz szybkie powstawanie i ustępowanie (tzw. pełzanie). Często towarzyszy im obrzęk skóry (3).

Do klasycznych chorób wysypkowych zalicza się:

• rumień nagły (trzydniówkę) – dotyczy dzieci poniżej 4. roku życia,
• różyczkę,
• odrę,
• rumień zakaźny.

...